O πόλεμος στην Ουκρανία αναγκάζει τη Ρωσία να προσεγγίσει κράτη-παρίες: Λευκορωσία, Ιράν, Βόρεια Κορέα και Βενεζουέλα, μεταξύ άλλων. Αυτός μάλλον δεν είναι ο πολυπολικός κόσμος που οραματιζόταν ο Βλαντίμιρ Πούτιν, και πριν από αυτόν ο "γεωπολιτικός εγκέφαλος" Γεβγένι Πριμάκοφ. όμως αυτή είναι η κατάσταση.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας συνάντησε τον Ιρανό και τον Τούρκο ομόλογό του Εμπραχίμ Ραΐσι και Ταγίπ Ερντογάν, στην Τεχεράνη στις 19 Ιουλίου. Στην ατζέντα τους: ενεργειακή πολιτική, ασφάλεια στην θάλασσα και Συρία. Πολλοί παρουσιάζουν την πολυδιαφημισμένη αυτή συνάντηση ως μια σύγκλιση αντι-δυτικών ηγετών που αμφισβητούν το διεθνές σύστημα. Στα πιο απτά αποτελέσματα, Ρωσία και Ιράν φαίνεται πως ανοίγουν δίαυλο συνεργασίας, δεδομένου ότι ο Ιρανός ηγέτης επαίνεσε τον Πούτιν για την εισβολή στην Ουκρανία.
Η χρονική συγκυρία της συνάντησής τους για να διαβουλευθούν επί των απειλών του Τ. Ερντογάν περί νέας επίθεσης στη βόρεια Συρία κατά των Κούρδων μαχητών, και μάλιστα στον απόηχο της επίσκεψης του Τζο Μπάιντεν στη Σαουδική Αραβία, υποδηλώνουν μαξιμαλιστικά πλάνα, και όχι υψηλής ποιότητας στρατηγική. Η Ρωσία ανακοίνωσε επιπλέον την αγορά 1.000 ιρανικών ένα ταπεινωτικό βήμα για τη χώρα που άλλοτε πρωτοπορούσε στην ανάπτυξη μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Στην τριμερή συνάντηση υπήρξαν και διαφωνίες. Το Ιράν επέπληξε την Τουρκία για την πολιτική που ακολουθεί στη Συρία και ο Ραΐσι τάχθηκε χωρίς περιστροφές υπέρ της Ρωσίας – κάτι που δεν πολυάρεσε στην Τουρκία ή έστω δεν το υποστήριξε. Η επιλογή αυτή προκάλεσε τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Κίεβου και Τεχεράνης. Εν ολίγοις, θα λέγαμε ότι η εικόνα δεν θύμιζε Σύνοδο Κορυφής μεταξύ συμμάχων, αλλά μάζωξη ιδιόρρυθμων φίλων.
Παρόλα αυτά, Ιράν και Ρωσία έχουν στα σκαριά τη διεύρυνση της συνεργασίας τους και προσπαθούν να συντονιστούν προς αυτό τον σκοπό, παρά τις δυσκολίες. Πούτιν και Ραΐσι ανακοίνωσαν τη σύναψη μιας συμφωνίας μεταξύ Gazprom και Εθνικής Ιρανικής Εταιρείας Πετρελαίου. Βρίσκοντας στήριξη στις ρωσικές επενδύσεις, το Ιράν έχει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε σημαντικό παραγωγό φυσικού αερίου στη Μέση Ανατολή, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Το σχέδιο προβλέπει ότι το Ιράν θα αγοράζει φυσικό αέριο από τη Ρωσία και θα πουλάει το δικό του σε χώρες της περιοχής, συμβάλλοντας στην υπονόμευση των δυτικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί και στα δύο κράτη.
Μπορεί Ρωσία και Ιράν να κινούνται προς την οδό της ενεργειακής συνεργασίας, εντούτοις διατηρούν και αποκλίνοντα συμφέροντα. Ο πειρασμός να υποσκάψεις τον ανταγωνιστή για να υπονομεύσεις τις τιμές του πετρελαίου είναι εδώ – ιδίως εν καιρώ πολέμου. Η συνεργασία Μόσχας – Τεχεράνης έχει εξαρχής ρωγμές: η μία προσπαθεί να υποσκελίσει την άλλη και να κατακτήσει τη ζωτικής σημασίας κινεζική αγορά. Η Ρωσία αναζητά εναλλακτικούς αγοραστές για το πετρέλαιό της και αυτή η στροφή πλήττει έναν εκ των στενότερων συμμάχων της. Τραγική ειρωνεία: ενώ η Ρωσία θα εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις αγορές της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, το Ιράν ίσως θα πρέπει να στραφεί στη Δύση για να διατηρήσει στα επιθυμητά επίπεδα τις εξαγωγές του.
Η ρωσο-ιρανική συνεργασία βρίσκει προσκόμματα καθώς η Μόσχα προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ των διμερών της σχέσεων με το Ριάντ, τη Δαμασκό και την Τεχεράνη και της επιθυμίας της να χρησιμοποιήσει το Ιράν ως ρόπαλο για να διαλύσει τα δυτικά συμφέροντα. Η συνεργασία Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας στο πλαίσιο του OPEC+ είναι επωφελής και για τα δύο μέρη –και θα συνεχίσει να αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου– ακόμα και όταν πλήττει τα συμφέροντα του Ιράν.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, οι ρωσικές εξαγωγές μαζούτ-πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Σαουδική Αραβία αυξήθηκαν και απελευθέρωσαν περισσότερο σαουδαραβικό αργό προς εξαγωγή (όπως ζητούσαν οι ΗΠΑ). Με την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή να μετατοπίζεται, τη συμμαχία ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας να κλονίζεται και τη σαουδαραβική-ιρανική αντιπαλότητα να βρίσκεται σε "ιστορικό υψηλό", οι σχέσεις Μόσχας - Ριάντ απειλούν την Τεχεράνη.
Η τρέχουσα γεωπολιτική ένταση σε συνδυασμό με τη συνεργασία των δύο χωρών στα πεδία της πολιτικής και της ασφάλειας δίνουν κίνητρο στη Ρωσία και στο Ιράν να διατηρούν στενούς δεσμούς, ακόμη και αν παραμένουν αντίπαλοι στην αγορά εμπορευμάτων. Παρόλο που υπήρξαν διαφωνίες στην ενεργειακή πολιτική, η δέσμευση της Ρωσίας να κατασκευάσει δύο νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες στον σταθμό της Μπουσέχρ στα τέλη του 2021, σε συνδυασμό με την τεχνική βοήθεια που παρείχε σε Ιρανούς πυρηνικούς μηχανικούς και επιστήμονες, δείχνει ότι η Μόσχα επιδιώκει να συνεχίσει τη συνεργασία της με την Τεχεράνη στον στρατηγικό τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Η αναγκαία βοήθεια για την ανάπτυξη των ιρανικών υποδομών, με τη δημιουργία ακόμη και ενός αγωγού προς το Πακιστάν, έχει εξασφαλιστεί μέσω της ρωσικής Gazprom. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας ωθούν Μόσχα και Τεχεράνη σε μεγαλύτερη στρατιωτική, πυρηνική και ενεργειακή συνεργασία στον τομέα των ορυκτών καυσίμων. Τα δύο κράτη είναι ήδη σύμμαχοι, με ταυτόσημους γεωπολιτικούς στόχους. Η Ρωσία είναι η μοναδική πηγή πυρηνικής τεχνολογίας για το Ιράν. Η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής του Ιράν σε προηγμένα συμβατικά όπλα, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας βαλλιστικών πυραύλων αλλά και προγραμμάτων χημικού και βιολογικού πολέμου. Επιπλέον, τα ρωσικά σχέδια για την προμήθεια ιρανικών στρατιωτικών drones που θα ρίξει στη μάχη στην Ουκρανία καταδεικνύουν ότι οι δύο χώρες επιδιώκουν να διευρύνουν τη συνεργασία τους στον τομέα της ασφάλειας.
Η de facto ρωσο-ιρανική συμμαχία είναι ήδη εδώ – αλλά δεν έχει εδραιωθεί πλήρως. Και δεν θα εδραιωθεί μέχρι η Μόσχα και η Τεχεράνη να μπορέσουν να συνεργαστούν σε μια αγορά ενέργειας όπου προς το παρόν είναι ανταγωνίστριες. Η Δύση πρέπει να κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να αποτρέψει την ευθυγράμμιση των ενεργειακών συμφερόντων μεταξύ Ρωσίας και Ιράν.
Το Ιράν και η Ρωσία θεωρούνται «εχθροί» της Δύσης, και πληρώνουν αυτό τους τον χαρακτηρισμό με κυρώσεις και διπλωματική απομόνωση, στην περίπτωση της Τεχεράνης για το πυρηνικό της πρόγραμμα και στην περίπτωση της Μόσχας για την εισβολή της στην Ουκρανία. Οι δύο χώρες, κατά συνέπεια, στράφηκαν η μία προς την άλλη και ενίσχυσαν την οικονομική και στρατιωτική τους συνεργασία.
Την ώρα που οι ΗΠΑ προσπαθούν να στηρίξουν μια νέα τάξη πραγμάτων στη Μέση Ανατολή, η Ρωσία κάνει τις δικές της κινήσεις στην περιοχή. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν πρόκειται να ταξιδέψει στη Μέση Ανατολή αυτή την εβδομάδα, σε ένα ταξίδι που αποσκοπεί να σηματοδοτήσει ότι ο παρατεταμένος και δαπανηρός πόλεμος στην Ουκρανία δεν έχει μειώσει τη θέση της Μόσχας στην παγκόσμια Στο δεύτερό του μόνο ταξίδι του εκτός Ρωσίας από την εισβολή της χώρας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, ο Πούτιν πρόκειται να ταξιδέψει στην Τεχεράνη την Τρίτη, όπου θα συναντήσει τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραΐσι. Τι βρίσκεται στην ατζέντα των συζητήσεων; Η ενέργεια, τα όπλα, οι συμμαχίες και η Συρία. Αλλά πάνω από όλα, η ανάγκη συσπείρωσης σε μια κοσμοθεωρία διαφορετική από αυτή για την οποία πίεσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν κατά την πρόσφατη περιοδεία του στην περιοχή.
Η επίσκεψη αντανακλά τη σημασία που δίνει ο Πούτιν στη διατήρηση του πλεονεκτήματος που απέκτησε η Ρωσία μετά από χρόνια στρατιωτικής και διπλωματικής επέμβασης στη Μέση Ανατολή, σχολιάζει η Wall Street Journal. Η Ρωσία «συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει μέλλον με τη Δύση. Αυτό έχει φύγει αμετάκλητα», σχολιάζει η αναλύτρια Χάνα Νοτ. «Το μέλλον της θα πρέπει να βρίσκεται στον παγκόσμιο νότο».
Το ταξίδι του Πούτιν έρχεται λίγες μέρες μετά την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή, κατά τη διάρκεια του οποίου προσπάθησε να συσπειρώσει το Ισραήλ και τις αραβικές χώρες για να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν.
Ο Πούτιν, από την άλλη, επιδιώκει να εδραιώσει τη σχέση της Ρωσίας με το Ιράν. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, Ρώσοι αξιωματούχοι επισκέφθηκαν τη χώρα για να εξετάσουν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη της χώρας, σύμφωνα με τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ, οι οποίες πιστεύουν ότι το Ιράν πρόκειται να τα εφοδιάσει τη Ρωσία με drones για τον πόλεμο της Ουκρανίας.
Ενέργεια: Αναζητώντας μια μέση λύση «Οι άμεσοι λόγοι αυτής της συνάντησης είναι αρκετά προφανείς. Η Ρωσία έχει εισέλθει σε πόλεμο εκπτώσεων με το Ιράν για τις αγορές πετρελαίου και η Τεχεράνη θέλει να σταματήσει αυτό…», σημειώνει ο πρόεδρος του Eurasia Group, Κλιφ Κάπτσαν.
Όσον αφορά τη συζήτηση για την ενέργεια, αναμένεται κάποια συμφωνία. Οι Ρώσοι παραγωγοί πετρελαίου, οι οποίοι αποκλείστηκαν από τις δυτικές αγορές από τις κυρώσεις, πουλούσαν φθηνό πετρέλαιο στην Κίνα, την Ινδία και άλλους αγοραστές στην Ασία, κινούμενοι επιθετικά σε ένα πελατολόγιο που έχει καλλιεργήσει προσεκτικά το Ιράν επί χρόνια υπό παρόμοιες κυρώσεις.
Οι Ιρανοί δεν είναι ευχαριστημένοι που πρέπει να ρίξουν την τιμή του πετρελαίου τους. Εξάλλου, οι εξαγωγές πετρελαίου αποτελούν το ήμισυ του εισοδήματος από τις εξαγωγές τους.
Όπλα
Πριν από το ταξίδι του Πούτιν, η Ουάσιγκτον κατήγγειλε ότι το Ιράν επιθυμεί να πουλήσει στη Ρωσία οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη για χρήση στην Ουκρανία. Οι Ιρανοί αρνήθηκαν την κατηγορία. οι Ρώσοι δεν σχολίασαν. Ωστόσο, νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, Ρώσοι αξιωματούχοι επισκέφθηκαν το Ιράν για να ελέγξουν το προηγμένο πρόγραμμα drone της Τεχεράνης. Στο τέλος, «τα ρωσικά όπλα θα πάνε στους Ιρανούς και τα ιρανικά drones στη Ρωσία», σχολιάζει ο Μπρους Ρίντελ από το Ινστιτούτο Brookings.
Συμμαχίες: Πώς να έχεις από κοντά το Ιράν. Ο ηγέτης της Ρωσίας έχει ξοδέψει χρόνο και πόρους για να «φλερτάρει» τους Ιρανούς. Ο Πούτιν είχε ήδη συναντήσει τον Ραΐσι δύο φορές φέτος και πρόσφατα δήλωσε στο Τουρκμενιστάν ότι οι δεσμοί Μόσχας-Τεχεράνης έχουν «πραγματικά βαθύ, στρατηγικό χαρακτήρα». Το διμερές εμπόριο, αυξημένο κατά 80% στα 4 δισ. δολάρια το 2021 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, στοχεύει τώρα να δεκαπλασιαστεί.
«Παίζοντας» μαζί με τη Μόσχα και το Πεκίνο, το Ιράν ανταποδίδει κάνοντας κινήσεις για να ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης υπό τη Ρωσία και την Κίνα, γεγονός που θα έκανε την Τεχεράνη «ένα από τα βασικά κέντρα της αναδυόμενης πολυπολικής παγκόσμιας τάξης», σύμφωνα με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ.
Επιπλέον, σε αντάλλαγμα για τις οδηγίες του Ιράν για το πώς να «αποκρούσει» τις κυρώσεις, ο Πούτιν εξετάζει ακόμη και τις προτιμησιακές παραδόσεις σιτηρών στο Ιράν που έχει πληγωθεί από τον πληθωρισμό. «Η Ρωσία θα είναι τώρα μια μεγάλη τρύπα στις κυρώσεις στο Ιράν», λέει ο Ρίντελ.
Οι ρωγμές. Η Ρωσία και το Ιράν έχουν ανταγωνιστικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Ο Πούτιν έχει σχέσεις με συμμάχους των ΗΠΑ με τους οποίους το Ιράν είτε θεωρεί άμεσους εχθρούς, όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία, είτε δεν αισθάνεται άνετα, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος.
Στη συνέχεια, υπάρχει η προαναφερθείσα υποτιμολόγηση του Ιράν από τη Ρωσία στις εξαγωγές ενέργειας, στις οποίες βασίζεται σε μεγάλο βαθμό το απομονωμένο καθεστώς της Τεχεράνης. Επιπλέον η Ρωσία εξέφρασε νωρίτερα φέτος νέες απαιτήσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του ιράν, γεγονός που διέλυσε τις ελπίδες για ταχεία αναβίωση της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας, σοκάροντας την Τεχεράνη.
Την ώρα που η Ρωσία «κλέβει» ένα τεράστιο ποσοστό από το μερίδιο των αγοραστών πετρελαίου του Ιράν, εξοργίζοντας την Τεχεράνη, έρχεται ο Πούτιν επιχειρώντας με διπλωματία και οξυδέρκεια να κερδίσει στρατηγικά τους Ιρανούς, ενώ τους έχει αφαιμάξει εμπορικά.
Οι ανταγωνιστικές δυνάμεις στο πετρέλαιο, δεν δημιουργούν ούτε στη Ρωσία ιδιαίτερη αγάπη για το Ιράν.Ωστόσο, το βασικό χαρακτηριστικό και των δύο κρατών είναι ο ρεβιζιονισμός, η πίεση ενάντια στο status quo, τονίζει το gzeromedia. «Αυτό είναι που τους δένει. Και εκεί βρίσκεται ο κίνδυνος και οι δυνατότητες του άξονα Ρωσίας-Ιράν», σχολιάζει.
«Είμαστε όλοι πλέον βυθισμένοι στον πόλεμο στην Ουκρανία. Αλλά η ατζέντα του Πούτιν έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος από τον πόλεμο. Είναι και θα είναι για να επιτεθεί στην υπό την ηγεσία των ΗΠΑ τάξη», λέει ο Κάπτσαν. Αυτή την εβδομάδα, υποστηρίζει, αναμένει από τον Πούτιν να προσπαθήσει να εδραιώσει τους δεσμούς με έναν βασικό σύμμαχο σε αυτό το ευρύτερο εγχείρημα, το οποίο ο Κάπτσαν λέει ότι η Δύση πρέπει να παρακολουθεί στενά. Η Κίνα μπορεί να θέτει πολλές προκλήσεις, αλλά έχει περισσότερα συμφέροντα στο status quo, σε αντίθεση με τη Ρωσία και το Ιράν, που μαζί μπορούν να γίνουν «πραγματικό πρόβλημα».
Του Ariel Cohen-Arisvinews
0 comments: